Publicatie artikel Libertas Advocaten over bitcoins, witwassen en integriteitsrisico’s en Jaarbericht FIU 2016: ook in 2017 hebben bitcoins de aandacht van de anti-witwasautoriteiten

Annemarije Schoonbeek, Widad Shreki en Melis van der Wulp hebben een artikel geschreven over de risico’s van financiële ondernemingen om betrokken te raken bij witwassen en/of andere integriteitsrisico’s indien zij betrokken raken bij Bitcoin-gerelateerde transacties en/of diensten verlenen aan cliënten die handelen in bitcoins. Dit artikel is gepubliceerd in het tweede nummer van Tijdschrift voor Compliance in 2017 te raadplegen via deze link. Zij leggen in dit artikel aan de hand van strafrechtelijke jurisprudentie uit wanneer er sprake is van (schuld) witwassen in geval van handelen en wisselen van de virtuele valuta bitcoin.

In het redactioneel van het TvC 2017, nr. 2 geeft redactielid Karen Fluks verder de volgende samenvatting van het artikel: “Het Nederlandse Openbaar Ministerie (OM) zou volgens het FD ‘de strijd’ aanbinden met (volgens het OM criminele) handelaren en wisselaars van bitcoins. In de (lagere) strafrechtelijke jurisprudentie, waarin ter zake het voorhanden hebben van bitcoins tot een veroordeling van witwassen is gekomen, betrof het met name verdachten die kennis hadden van het gronddelict en aldus wetenschap hadden van de criminele herkomst van het vermogen. Daarmee is in de jurisprudentie de vraag onbeantwoord gebleven of, en zo ja, in welke gevallen een (rechts)persoon zich schuldig maakt aan witwassen indien hij niet betrokken is bij het gronddelict. Het antwoord op deze vraag is wel van belang voor financiële ondernemingen die betrokken raken bij bitcoins, bijvoorbeeld indien een tegoed bij de financiële onderneming wordt aangehouden dat afkomstig is uit de handel of betaling in bitcoins. Voor een verdenking ter zake witwassen is wetenschap van de criminele herkomst, dan wel het redelijkerwijs moeten vermoeden van een criminele herkomst (schuldwitwassen), in ieder geval vereist om tot een verdenking van witwassen, respectievelijk schuldwitwassen te kunnen komen. Een verdenking van deze aard zal sneller kunnen worden aangenomen indien het gebruik van bitcoins wordt aangemerkt als (witwas) typologie of red flag. Het Anti Money Laundering Centre en de FIOD willen het gebruik van een bitcoinmixer, vanwege de verhulling van de herkomst van de transacties, erkend krijgen als witwasindicator.”

Dat dit onderwerp voor de praktijk relevant is, blijkt ook uit het op 26 mei 2017 gepubliceerde jaarbericht 2016 van het Financial Intelligence Unit (FIU). Daaruit blijkt dat de FIU in haar toezicht bijzondere aandacht besteed aan witwasrisico’s met betrekking tot bitcoins en andere cryptocurrencies. De FIU Nederland geeft aan de verbinding met partners, zoals de Nationale Politie en de FIOD, te zoeken om risico’s van witwassen en de financiering van terrorisme bloot te leggen. De FIU meldt dat in 2016 een zestigtal dossiers ter beschikking is gesteld aan de opsporing voor verder onderzoek. De vervolging van verdachten in verschillende zaken zou nog lopen. Ook in 2017 zal de FIU aandacht besteden aan bitcoins.

Onze drie tips voor meldplichtige instellingen zijn de volgende:

Inventariseer of u te maken heeft met bitcoin gerelateerde transacties en/of cliënten en ga na wat dit betekent voor risicoanalyse en binnen uw instelling gebruikte risicoclassificaties.
Houd publicaties van de toezichthouders op het gebied van witwassen, zoals de FIU en het Openbaar Ministerie in de gaten voor wat betreft uitlatingen red flags die duiden op witwassen bij bitcoins en pas deze toe.
Schakel tijdig deskundige hulp in indien u op de hoogte raakt van een gronddelict met betrekking tot bitcoins om te voorkomen dat u – in de ogen van overheidsinstanties – op verwijtbare wijze daarbij betrokken zou kunnen raken en samen kunt bepalen welke maatregelen u dient te treffen om dit te voorkomen.

Annemarije Schoonbeek